Tom Lanoye is romancier, dichter, columnist, scenarist en theaterauteur. Hij woont en werkt in Antwerpen (België) en Kaapstad (Zuid-Afrika). Hij komt vaak op de radio en televisie. Verder treedt hij op in theaters. Lees verder
Tom Lanoye is romancier, dichter, columnist, scenarist en theaterauteur. Hij woont en werkt in Antwerpen (België) en Kaapstad (Zuid-Afrika).
Hij komt vaak op de radio en televisie. Verder treedt hij op in theaters. Zijn provocerende uitspraken bezorgen Lanoye regelmatig publieke belangstelling.
Lanoye was de jongste zoon van een slager. Hij bezocht in Sint-Niklaas het Sint-Jozef-Klein-Seminarie College, toentertijd nog een jongenscollege. Hij studeerde Germaanse Filologie en sociologie aan de Universiteit Gent. In die jaren was hij ook actief lid van het vrijzinnige "Taalminnend Studentengenootschap (TSG) 't Zal Wel Gaan". Lanoye studeerde af op een scriptie getiteld "De poëzie van Hans Warren". Hij publiceerde zijn eerste werk in eigen beheer.
Lanoye leeft en werkt in Antwerpen en Kaapstad (Zuid-Afrika). Zijn literair werk is in meer dan vijftien talen gepubliceerd of opgevoerd. Sinds de vertaling van zijn roman "Sprakeloos" ("La langue de ma mère", 2011) is hij ook doorgebroken in Franstalig België.
Vanaf 1981 tot 1982 vormde Tom Lanoye samen met James Bordello (= Peter Roose) een duo dat optrad als "de Twee Laatste Grote Poëtische Beloften Van Net Voor De Derde Wereldoorlog". Ze traden op in Gentse studentencafés. Een jaar later nam het duo deel aan de "Nacht van de Poëzie" in Utrecht. Ook schreef Lanoye polemische stukken voor de tijdschriften "De Zwijger", "Propria Cures", "Humo" en "‘T Zwarte Gat" — een studentenblad waarvan hij de hoofdredacteur was en dat maar vier nummers uitbracht.
In 1985 verscheen zijn prozadebuut, de semi-autobiografische roman Een slagerszoon met een brilletje. Dit boek trok veel aandacht; het feit dat hij openlijk uitkwam voor zijn homoseksualiteit speelde daarbij vermoedelijk ook een rol.
Andere boeken van zijn hand zijn Alles moet weg (1988), de melancholieke roman Kartonnen dozen (1991) en de trilogie Het Goddelijke Monster, Zwarte tranen en Boze tongen waarin het uiteenvallen van België beschreven wordt.
In het buitenland werd Lanoye opgemerkt als hedendaags dramaturg met zijn twaalf uur lange bewerking in verzen van acht stukken van Shakespeare, Ten Oorlog (1997).
Lanoye begon als "enfant terrible", maar werd een gevestigd schrijver die zich wijdt aan 'alle vormen van teksten en schriftuur, zowel voor boeken, kranten, tijdschriften en andere drukwerken als voor toneelopvoeringen, cabaret- en zangvoorstellingen, dit alles onder eender welke vorm en in de meest ruime zin van het woord' (citaat uit de statuten van de in 1992 opgerichte naamloze vennootschap L.A.N.O.Y.E.). Hij treedt geregeld op in schouwburgen met literaire shows, die eerder theatermonologen dan lezingen zijn. Voorts is er de bestseller Het derde huwelijk, naast internationaal meermaals geënsceneerde toneelstukken als Fort Europa, Mamma Medea (vrij naar Euripides), Mefisto for ever (vrij naar Klaus Mann), Atropa, De wraak van de vrede (vrij naar Euripides, Aeschylus, George W. Bush, Donald Rumsfeld en Curzio Malaparte). Die laatste twee stukken vormen begin en slot van "De triptiek van de macht" van regisseur Guy Cassiers. Ze werden in diens enscenering beide uitgenodigd op het "Festival d’Avignon", dat in 2011 het duo opnieuw uitnodigde. Hun historische stuk over Jeanne d’Arc en Gilles de Rais stond vijf avonden in de prestigieuze "Cour d’Honneur" van het "Palais des Papes", voor in totaal 10.000 toeschouwers. In 2014 werkte Lanoye nogmaals samen met Cassiers: de Shakespeare-bewerking Hamlet verdus Hamlet, met actrice Abke Haring in een opgemerkte titelrol.
In 2007 werd Lanoye genomineerd voor de "Gouden Ui"l en de "Libris Literatuur Prijs" voor zijn roman Het derde huwelijk. In hetzelfde jaar won hij in Nederland de Gouden Ganzenveer voor zijn oeuvre en kreeg hij een eredoctoraat van de Universiteit Antwerpen.
Eind 2009 verschijnt zijn roman Sprakeloos, die handelt over de dood van zijn moeder - een amateuractrice die, na een beroerte, haar spraak verliest. Sprakeloos laat zich lezen als een onverwacht vervolg, achttien jaar na dato, op het al even autobiografische Kartonnen dozen. In 2010 prijkt het boek op de shortlists van de "Gouden Uil", de "Libris Literatuur Prijs", de" AKO Literatuurprijs" en kaapt het de Gouden Uil Publieksprijs weg. In 2011 wordt het boek andermaal genomineerd, ditmaal voor de Boek-Delenprijs, die 'het Leesclub-boek van het Jaar' bekroont. Sprakeloos wordt dat jaar bekroond met de Henriette Roland Holst-prijs. Het boek wordt ook vertaald in Frans, Deens, Afrikaans en Engels. De filmrechten worden verkocht aan productiehuis Caviar.
Op verzoek van de Stichting CPNB schreef Tom Lanoye in 2012 een novelle Heldere hemel als Boekenweekgeschenk. Tom Lanoye is de vierde Belgische auteur van het Boekenweekgeschenk, Hubert Lampo (1969), Marnix Gijsen (1978) en Hugo Claus (1989) gingen hem voor. Het was de eerste maal dat een Boekenweekgeschenk ook in Nederlandstalig België werd verspreid.
In 2012 kent "De Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde"haar Vijfjaarlijkse "Prijs voor Podiumteksten" 2012 voor de periode 2007-2011 toe aan Tom Lanoye voor _Atropa, De wraak van de vrede (2008). In het najaar van 2012 is Lanoye een week lang gastdocent aan de Sorbonne Universiteit van Parijs, waar hij een zestal colleges geeft over Vlaamse en de Nederlandse literatuur.
Bij de verkiezing van de populairste klassieker uit de Vlaamse literatuur in 2012 eindigde zijn roman Sprakeloos (2009) op de derde plaats, na Louis Paul Boons "De Kapellekensbaan" (1953) en "Van den vos Reynaerde" (13e-eeuws epos).
In 2013 wordt Lanoye dankzij Les Boîtes en Carton genomineerd voor de "Prix Jean-Monnet de littérature européenne du département de Charente". Eerdere winnaars waren onder anderen Claudio Magris, Jorge Semprún en Harry Mulisch.
Op 4 september 2013 verschijnt de roman Gelukkige Slaven. De roman wint in december van dat jaar de prijs voor beste seksscène van het jaar, uitgereikt door recensieweb.nl. Het boek wordt in 2014 ook geshortlist voor zowel de AKO- als de "Libris Literatuurprijs".
In oktober 2013 komt Tombé du Ciel uit, de Franstalige vertaling van Heldere Hemel (2012). Uitgever en vertaler zijn "Éditions de la Différence" (Paris) en Alain van Crugten. Op 10 januari 2014 wint vertaler Alain van Crugten de prijs "Les Phares du Nord" voor zijn vertalingen van Lanoyes werk, in het bijzonder La Langue de ma Mère (Sprakeloos). Eveneens in oktober schenkt het Sichuan TV Festival, in de strijd om zijn Gouden Panda's, een dubbele nominatie aan Het Goddelijke Monster, de Eén-serie geregisseerd door Hans Herbots, op basis van Lanoyes "De Monstertrilogie". Herbots wint een Gouden Panda als beste regisseur.
Op 3 januari 2014 komt Sprakeloos op de Nederlandse radio, als hoorspelbewerking van de voorstelling van het boek en gebracht door Lanoye zelf. Op 19 januari wordt aan Lanoye de Constantijn Huygens-prijs 2013 uitgereikt voor zijn hele oeuvre.
Vertaler-dichter Daniel Hugo wint in april 2014 met zijn vertaling van Lanoyes 'Sprakeloos' in het Afrikaans de 'Akademieprijs' van de Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenschap en Kuns. Hugo vertaalde eerder al ander werk van Lanoye. Eerder, in februari 2014, werd Lanoyes vaste vertaler Alain Van Crugten in Parijs onderscheiden met de "Prix Phares du Nord", een tweejaarlijkse prijs voor de beste Franse vertaling van een belangrijk Nederlandstalig werk die wordt uitgereikt door het Nederlands Letterenfonds en het Vlaams Fonds voor de Letteren, voor zijn vertaling van Sprakeloos La langue de ma mère.
Het theaterwerk van Lanoye bestaat uit meer dan twee dozijn stukken. Meestal gaat om het typische ensemblestukken, voor meer dan zes, in sommige gevallen meer dan vijftien acteurs. Het kan gaan om oorspronkelijke stukken, zoals het absurde De Jossen, waarin alle personages ‘Jos’ heten, of om adaptaties zoals De Russen: een zes uur durende Tsjechov-bewerking die Lanoye schreef op vraag van Ivo van Hove (Toneelgroep Amsterdam) en waarin hij twee jeugdwerken van Tsjechov (Ivanov en Platonov) in elkaar schrijft, met inbegrip van vele nieuwe scènes. In de lente van 2015 voert Lanoye een theatertrilogie ten tonele. Eerst een bewerking van Shakespeares King Lear, voor Toneelgroep Amsterdam en regisseur Eric de Vroedt: Koningin Lear, met Frieda Pittoors in de hoofdrol. Daarnaast een muziektheaterscript à la Bertold Brecht voor regisseur en hoofdrolspeler Josse de Pauw — een coproductie van KVS (Brussel), NTGent, Théâtre National (Bruxelles) en de Flat Earth Society (Gent) van componist Peter Vermeersch. Tot slot een nieuwe monoloog voor actrice Viviane De Muynck, GAZ. Pleidooi van een gedoemde moeder, voor Theater Malpertuis (Tielt), in een regie van Piet Arfeuille. Deze laatste voorstelling opent het tweede jaar van "Gone West", zoals de vierjarige officiële herdenking van WO I in Vlaanderen heet. De première vindt plaats exact honderd jaar nadat in Tielt door het Duitse leger werd besloten tot de eerste militaire gasaanval in de geschiedenis van de mensheid. Bij Lanoye treurt de moeder van een hedendaagse terrorist om de dood van haar zoon, zonder echter zijn gruwelijke aanslag te vergoelijken —een gasaanval in een metrostel, waarbij honderden burgers omkwamen, onder wie vooral kinderen. Daarnaast treedt Lanoye ook zelf op, met geënsceneerde teksten van hemzelf, in theaters in België en Nederland. Hij leest daarbij voor uit zijn werk.